3 ሚያዝያ 2025

ርእይቶ፦ ታሪኽ ስዕረት ኢትዮጵያ ኣብቲ ዚህደድ ዘሎሓድሽ ወራር ኪድገም ኢዩ!

ኣምባሳደር ዓንደብርሃን ወልደጊዮርጊስ
 

ሓለቓ ፕሮፓጋንዳ ናዚ ጆዘፍ ጎአበልስ፡ ዓቢ ሓሶት ምንጋርን ብቐጻሊ ምድግጋምን፡ ዘየሎ ክነሱ ዘሎ ዚመስል ሓቂ ይፈጥርን ህዝቢ ከም ዚኣምኖ ይገብርን፡ ይብል። ሓያሎ ዚጠፈሹ ላዕለዎት መራሕቲ-ነበር፡ ዚተጣየሱ ወተሃደራዊ መኰነናት ኰነ ካድረታት ህወሓት፡ ንጎአበልስ ብምቕዳሕ፣ ነቲ ኣብ እዋን ኲናት ወራር 1998-2000 ነቲ ብማእከላይ እዚ ሰራዊት ኢትዮጵያ ንኣስመራን ዓሰብን ንምሓዝ ዚተወስደ ውሳኔ ብትእዛዝ ናይቲ ናይ ሽዑ ቀዳማይ ሚኒስተር መለስ ዜናዊ ከም ዚተቐልበሰ ዚገልጽ ትረኻ ብሰፊሑ ከናፍሱ ጸኒሖም። እዚ ንፍሽለት ናይቲ ንዳግመ-ጐበጣ ኤርትራ ዚሓለነ ዕላማ ኲናት ኢትዮጵያ ንምምኽናይ ዚተነግረ ዓቢ ሓሶት’ዚ ብገለ ባእታታት ኤሊታት ኢትዮጵያን ትግራይን ኪዝርጋሕ ጸኒሑ። ብፍላይ፡ እቲ ሎሚ ነቲ ዓቢ ሓሶት ምሂዙ ዚደጋግም ዘሎ ጥዩስ ጀነራል ጻድቃን፡ እቲ በቲ ኣብ መጋቢት 1999 ኣብ እግሪ መኸል ዚወረደ ፍጹም ስዕረትን መቕዘፍትን ወራሪ ሰራዊቱ ምስ ረኣየ፡ ከም ቈልዓ ጫጭ ኢሉ ከም ዚበኸየ፡ ስዒቡ ብወተሃደራዊ ፍሽለት ተኸሲሱ ምሕረት ተገይሩሉ ካብ መቕጻዕቲ ሞት ከም ዚደሓነ፡ ረሲዑዎ ደኾን ይኸውን፧ 

እምበኣርከስ፡ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ (ሓምኤ)፡ ነቲ ብሰብኣዊ ማዕበል ዚካየድ ዚነበረ ተደጋጋሚ መጥቃዕትታት ኢትዮጵያ ኣብ ግንባር ዓሊተና-መረብ (ዓይጋ፡ ዓሊተና፡ ዛላምበሳ፡ ጸሮና)፣ ግንባር መረብ-ሰቲት (ባድመ፡ ገዛ ገረህላሰ)፣ ግንባር ቡረ ብዓወት ጸፊዑ ሓምሺሹዎ ኢዩ። ሽሕ’ኳ፡ ብጠንቂ ፍሽለት ላዕለዋይ መሪሕነትን ብኵራት ተግባራዊ እዋናዊ ስለያዊ ሓበሬታን፡ ኣብ ግንባር መረብ-ሰቲቲ (ባድመ፡ ለካቲት 1999) ሓደገኛ መኻልፍ እንተኣጋጠመ፣ ሓምኤ ነቲ ኣስመራ ንምሓዝ ዚዓለመ ኣዝዩ ደማዊ ቀቢጻዊ መጥቃዕቲ ኣብ እግሪ መኸል (ጸሮና፡ መጋቢት 1999)፡ ዓዲ በጊዖ (ግንቦት 2000)፡ ሰንዓፈ (ሰነ 2000)፣ ነቲ ንዓሰብ ዒላማ ዚገበረ ድማ ኣብ ቡረ (ሰነ 2000)፣ ብኣዝዩ ድሙቕ ዓወት ከም ዚደምሰሶ ታሪኽ ይምስክር። ክፍለ-ሰራዊት ደድሕሪ ክፍለ-ሰራዊት ኢትዮጵያ ኣብቲ ረመጽ ናይ መቕዘፍቲ ተሃንኲቶም። 

እቶም ሰለስተ ኣዘዝቲ ጀነራላት ናይተን ሰለስተ ግንባራት፡ ቀዳማይ ሚኒስተር መለስ በብመዳዮም ነቲ ኲናት ንኪቕጽሉ ምስ ሓተቶም፣ በብሓደ፡ እቶም ኣመና ዚደኸሙን ዚተሃስዩን ወተሃደራቶም ነቲ መጥቃዕቲ ኰነ ነቲ ኲናት ኪቕጽሉ ዓቕሚ ኰነ ፍናን ከም ዘይብሎም ምስ ሓበሩዎ፡ እቲ ንኣስመራን ዓሰብን ናይ ምሓዝ ፈተነታት ከም ዘብቅዐ ኣቐዲሙ ብሓደ ሽዑ ናይቲ ስርዓት ምክትል ሚኒስተር ዜና ዚነበረ በዓል ስልጣን ዚተገልጸ ቅሉዕ ምስጢር ኢዩ።

እቲ ካብ ታሪኽ ንምምሃር ድሌትን ክእለትን ዘይብሉ ኣስፋሕፋሒ ስርዓት ኢትዮጵያ፡ ንኤርትራ ብምውራር ንወደብ ዓሰብ ንምሓዝ ዘፈራርሕ ጽዑቕን ሰፊሕን ፕርፓጋንዳዊ ኲናት የካይድ ኣሎ። እንተ ውዒሉዎ፡ እቲ ወራር ብድፍኑ ከም ኲናት ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኪርአ ኣይግባእን። ኣህጕራዊ ኮም ነቲ ዘይፍትሓዊ ኣስፋሕፋሒ ኲናት ወራር ስርዓት ኣቢይ ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ብግቡእ ኪዅንን፡ ነቲ ፍትሓዊ ብኣህጕራዊ ሕጊ ዚድገፍ ኲናት ሃገራዊ ምክልኻል ኤርትራ ድማ ምሉእ ደገፉ ኪህብ ይግባእ። ታሪኽ፡ ኣብ ስዕረት ናይቲ ሓድሽ ወራር ኪድገም ግድነት ኢዩ።

ኣብዚ ቅልውላዋዊ እዋን’ዚ፡ ስርዓት ቀዳማይ ሚኒስተር ዓቢይ ኣሕመድ ኣብ ልዕሊ ህዝብታት ኢትዮጵያ፡ ብፍላይ ኣብ ኦሮምያ፡ ትግራይ፡ ኣምሓራን ሶማልያን፡ ኲናትን ግጭትን ብምዝራእ፣ ነቶም ግዳያት ህዝብታት ጥራይ ዘይኰነስ እንተላይ ንሓድነት ኢትዮጵያ ህላወኣዊ ስግኣት ኰይኑ ኣሎ። ነቲ ህላወኣዊ ስግኣት ብዓወት ንምብዳህ፣ ንግንባር ሓርነት ኦሮም (ግሓኦ)፡ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ህወሓት)፡ ፋኖ፡ ግንባር ሃገራዊ ሓርነት ኦጋዴንን (ግሃሓኦ) ኵሎም ደሞክራስያዊ ሓይልታት ኢትዮጵያን ዘጣምር፡ ብስቱር ፖለቲካውን ፍናናውን ደገፍ ኤርትራ ዚድንፍዕ፡ ስትራተጅያዊ ኪዳን ምምስራት ግዜኡ ኣኺሉ ኢዩ። ንዓወት ናይቶም ዚተፈላለዩ መሻርኽቲ ሓይልታት ኣድላዪ ዚዀነ ምሉእ ሓድሕዳዊ ምትእምማን ንምፍጣር፡ እቲ ስትራተጅያዊ ኪዳን ኣብ ዘየወላውል መብጽዓ ናይዞም ዚስዕቡ ኣርባዕተ (4) መሰረታዊ መትከላት ኪስረት ይግባእ፦

1ይ፡ ኣፍልጦን ኣኽብሮትን ናይ ዘይተተንካፍነት ልዑላውነትን ግዝኣታዊ ምሉእነትን ኤርትራ ብመሰረት’ቲ በቶም መግዛእታዊ ውዕላት ናይ 1900፡ 1902፡ 1908 ዚተወሰነ ኣህጕራዊ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ኰነ ትግባረ ኣካላዊ ምምልካት ዶብ ክልቲአን ሃገራት ብመሰረት መምርሒታት ምምልካት ኮሚሽን ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ተክኒካዊ ደገፍ ካርቶግራፍያዊ ኣሃዱ ሕቡራት ሃገራትን ኣብቲ ዚቐልጠፈ ንክልቲአን ሃገራት ዚምእምእ እዋን።

2ይ፡ ኵሉ’ቲ ኣብ መንጎ’ቶም ናይ ኪዳን ሓይልታት ዚህሉ ውንዙፍ ኣሰሓሓቢ ጕዳያት፡ ንረብሓ ናይቶም ዚምልከቶም ወገናት ብዘገልግልን ሓባራዊ ስምምዕ ብዘመዝግብን ሰላማዊ ልዝብ ምፍታሕ።

3ይ፡ ምምስራት መተካእታ ኦሮሙማዊ ስርዓት ብልጽግናዊ ወንጌል ቀዳማይ ሚኒስተር ኣቢይ ኣሕመድ፡ ብሓንቲ ብሄር ዚዕብለል ዘይኰነስ፡ ርትዓዊ ተሳትፎን ስኒትን ናይ ኵለን ብሄራት ኢትዮጵያ ዘውሕስ ሓቀኛ ፈደራላዊ ስርዓት።

4ይ፡ ምምስራት ትካላዊ ዝምድናታት ጽቡቕ ጕርብትናን ምትሕግጋዛዊ ክልተኣዊ ዝምድናታትን፣ ንኣጠቓቕማ ወደባት ኤርትራ ብኢትዮጵያ ብዚምከት ድማ፡ ብመሰረት ውዕል ሕቡራት ሃገራት 1982 ኣብ ሕጊ ባሕሪ፡ ብክልተኣዊ ልዝብ ኣብ ሓባራዊ ስምምዕ ብምብጻሕ፡ ነቲ ኣብ 1993 ብክልቲኡ መንግስታት ዚተኸተመ፡ ኣብ 1998 ብበይናዊ ውሳነ ኢትዮጵያ ዚፈረሰ፡ ስምምዕ ስግረትን ኣገልግሎት ወደብን ምሕዳስ። ምስ ምፍራስ ናይቲ ስምምዕ፡ ኢትዮጵያ ኣብ ልዕሊ ወደባት ኤርትራ ዓሰብን ምጽዋዕን ናይ ኣየር ደብዳብ ብምፍጻም ኣህጕራዊ መራክብ ብአአን ምጥቃም ንከቋርጻ ኣጠንቂቓ።